Actie 3: rivier- en valleiherstel van de Dommel en de Bolissenbeek ter hoogte van Hoksent / Speciale Beschermingszone (SBZ) Dommelvallei

Thema 1: Watertekort

De Dommel werd vanaf 1950 rechtgetrokken en meteen ook dieper en breder gemaakt. Dat leidde tot een sterke ontwatering van het valleigebied, met negatieve gevolgen voor de natuur. Recente eco- hydrologische studies (Onder meer: ‘Eco-hydrologische gebiedsbeschrijving Dommel - Bolissenbeek, Piet De Becker en Tom De Dobbelaer (INBO), 2021’.) tonen aan dat de veenpakketten in de vallei in de zomer sterk degraderen als gevolg van te lage grondwaterstanden. Het waterpeil in de Dommel staat te laag, en lokale drainagegrachten voeren nog meer grondwater af.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de oppervlakte- en grondwaterpeilen in de vallei te verhogen en een veenherstel mogelijk te maken. We kunnen bijvoorbeeld de bedding van de Dommel verhogen, de rivier hermeanderen of lokale grachten dempen of minder diep maken. Hogere waterpeilen zullen een gunstig effect hebben op de beoogde natuurdoelen binnen deze Europees beschermde gebieden. Veengebieden kunnen ook veel koolstof opslaan, op voorwaarde dat ze nat blijven.

Naast natuurschade heeft het rechttrekken van de Dommel ook gezorgd voor een groter overstromingsrisico stroomafwaarts. Piekdebieten, bijvoorbeeld door felle regen, worden immers versneld afgevoerd. Maatregelen zoals het verhogen van de bedding en het hermeanderen van de Dommel kunnen de natuurlijke waterbergingsfunctie stroomopwaarts herstellen en zo het overstromingsrisico verkleinen. Dat zou ook toelaten om de vaste stuw ter hoogte van Hoksent af te breken, om zo een belangrijk knelpunt voor vismigratie weg te werken.

Engagement

De ‘Eco-hydrologische studie Dommel & Bolissenbeek’ levert steeds meer duidelijke conclusies op, net als de scenarioberekeningen van mogelijke maatregelen aan de hand van het oppervlaktewatermodel Dommel. De VMM en Natuur en Bos engageren zich om op basis van die conclusies een studiebureau aan te stellen voor de selectie, het ontwerp en de uitwerking van concrete maatregelen op het terrein. Beide overheden zullen tijdens dat vervolgtraject het bestaande overleg met de betrokken partijen (terreinbeheerders, waterbeheerders, gemeenten ...) voortzetten.

Bij de uitvoering van het project zijn meerdere partners betrokken:

• De VMM zal de geselecteerde maatregelen uitvoeren op de Dommel, cat. 1.
• Natuur en Bos staat in voor de uitvoering van de geselecteerde maatregelen op zijn eigen terreinen, namelijk het Vlaamse natuurreservaat De Ortolaan.
• Provincie Limburg zal de bestekplannen voor de werken aan de Bolissenbeek opmaken.
• Watering De Dommelvallei engageert zich om een toelage aan te vragen voor de uitvoering van de werken aan de Bolissenbeek.
• Natuurpunt Pelt engageert zich om percelen ter beschikking te stellen voor de gekozen maatregelen en om simultaan waterconserverende maatregelen uit te voeren op de eigen gronden, namelijk het erkende natuurreservaat De Dommelvallei.